Symptomen typeren een ziekte – Welke klachten mensen met MS ervaren, is afhankelijk van de plaats in het centrale zenuwstelsel waar de beschadigingen ontstaan. Aard, ernst en hoeveelheid van de klachten verschillen sterk van persoon tot persoon. Met name vermoeidheid, cognitieve problemen, mobiliteit, pijn en depressie hebben een grote impact op het dagelijks leven, zo blijkt uit een grootschalig onderzoek 1 onder mensen met MS. Problemen met lopen en bewegen Moeite met bewegen en lopen is een veelvoorkomend symptoom bij MS. Als het hersengebied dat bewegingen aanstuurt door MS beschadigd raakt, heeft dit grote gevolgen voor je motoriek. Het bewegen van de benen, maar ook van armen, kan verslechteren.

1. Dit kan komen door (een combinatie van) het afnemen van de kracht, ontstaan van spasticiteit, coördinatiestoornissen en/of evenwichtsproblemen.
2. Problemen met lopen en bewegen zijn van grote invloed op het uitvoeren van dagelijkse activiteiten.
3. Professionals adviseren om binnen je eigen fysieke mogelijkheden een goede lichamelijke conditie na te streven.

Een goede conditie heeft namelijk een positief effect op je motoriek, maar ook op je algemene gezondheid. Belangrijk is te weten waar de specifieke klachten daadwerkelijk vandaan komen. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een persoonlijk advies en behandeling op maat.

Problemen met de coördinatie (balans) Het merendeel van de mensen met MS ervaart problemen met evenwicht en coördinatie. Als je evenwicht en coördinatie verstoord zijn, raak je sneller uit balans, het lopen gaat minder vloeiend, soms meer wijdbeens en je hebt meer risico op vallen. Ook kan het lastig zijn om te zitten zonder steun.

Coördinatieproblemen kunnen zich ook uiten in problemen met het aansturen van armen en handen. Coördinatieproblemen van de handen en de benen zijn vaak zeer hinderlijk, vooral omdat ze vaak gepaard gaan met een tremor (beven). Het vloeiend uitvoeren van een beweging wordt lastig.

• Allerlei dagelijkse handelingen zoals bijvoorbeeld het aankleden, de zelfzorg, de huishouding doen, of het oppakken en naar de mond brengen van een kopje gaan moeilijker en kosten meer energie.
• Persoonlijk advies kan een groot verschil maken.
• Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een behandeling op maat.

Krachtsverlies van een of meer ledematen Eén van de meest voorkomende symptomen bij MS is afnemende spierkracht. De klachten ontstaan meestal geleidelijk, veelal eerst aan de benen en in een later stadium mogelijk ook aan de armen. De klachten kunnen samengaan met spasticiteit en problemen met evenwicht en coördinatie.

1. Door de verminderde spierkracht beweeg je vaak minder, waardoor je conditie en uithoudingsvermogen verminderen.
2. Om het verlies van functie minimaal te houden, adviseren professionals om goed gedoseerd te oefenen.
3. Dit betekent de spier wel te trainen maar niet te overbelasten.
4. Een ergo- of fysiotherapeut gespecialiseerd in MS kan je helpen om de spieren met minder kracht op de juiste manier te trainen.

Persoonlijk advies kan een groot verschil maken. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een behandeling op maat. Spierkrampen of spasme Spasticiteit is een veel voorkomende klacht bij MS, waarbij spieren voortdurend en onwillekeurig aanspannen.

• Bij spasticiteit of spierstijfheid zijn de spieren stijf, omdat ze altijd een beetje aangespannen zijn en moeilijk kunnen ontspannen.
• Dit kan leiden tot problemen bij het staan, het lopen of het gebruik van de armen en handen.
• Bij ernstige spasticiteit kan een pijnlijk gevoel in de spieren optreden.
• Een spasme hoeft niet altijd behandeld te worden.

Door spasticiteit ontstaat spierspanning en dit kan ook de doorbloeding bevorderen of juist functiebehoud geven. Wanneer je last hebt van de spasticiteit, zijn er meerdere behandelmogelijkheden om de hinder te verminderen of weg te nemen, zoals een Baclofenpomp,

1. Persoonlijk advies kan een groot verschil maken.
2. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een behandeling op maat.
3. Gevoelsstoornissen Gevoelsstoornissen behoren ook vaak tot de symptomen die als eerste optreden.
4. Gevoelsstoornissen kunnen zich uiten als een dof gevoel (‘alsof je op watten loopt’) tot gevoelloosheid.

Door MS kan het gevoel in verschillende delen van je lichaam verminderen of veranderen, zoals bijvoorbeeld tintelingen of een brandend gevoel. Een bekend voorbeeld zijn aangezichtspijnen (trigeminusneuralgie) waarbij mensen heftige pijnscheuten voelen in het gezicht.

• Bij pijnlijke gevoelsstoornissen kunnen medicijnen helpen.
• Voor niet-pijnlijke gevoelsstoornissen is behandeling meestal niet zinvol.
• Blaasproblemen Veel mensen met MS krijgen gedurende hun ziekte te maken met blaas- en plasproblemen.
• Deze problemen vergroten het risico op blaasontsteking en kunnen de kwaliteit van leven verminderen.

Het is daarom raadzaam om blaas- en plasproblemen te bespreken met een MS-verpleegkundige, neuroloog of uroloog. Een behandeling van de blaasproblemen kan klachten verlichten en complicaties voorkomen. In het begin van de ziekte ervaart slechts een klein deel van de mensen met MS blaasklachten, maar na tien jaar heeft het merendeel klachten.

1. Meestal gaat het om een overactieve blaas (urge-incontinentie en urgency/frequency syndroom).
2. Mensen met een overactieve blaas moeten vaak naar toilet en hebben ook last van ongewild urineverlies.
3. Bij een klein gedeelte van de mensen met blaasproblemen is de blaas juist niet genoeg actief.
4. Zij hebben het probleem dat de urinestroom langzaam op gang komt en dat na het plassen urine in de blaas achterblijft (retentie).

Blaasproblemen zijn erg vervelend en geven veel ongemakken. Blaasproblemen worden vaak ontkend of gebagatelliseerd. Je gaat minder makkelijk ergens naar toe als je vaak naar het toilet moet. Bij een overactieve blaas moet iemand niet alleen overdag vaak naar het toilet, maar ook ‘s nachts.

Mensen met MS voelen zich al vaak vermoeid door hun ziekte. Daar komt dan nog een slechte nachtrust bij. Directe behandeling van een blaasontsteking is van groot belang, omdat infectie van de blaas het afweersysteem stimuleert en de mogelijkheid bestaat dat ook averechtse reacties worden aangewakkerd.

#089 Pain in Multiple Sclerosis: diagnosis and treatment #MS

Met andere woorden: een blaasontsteking kan de MS extra op doen flakkeren, waardoor weer allerlei nieuwe klachten kunnen ontstaan. Het komt ook wel voor dat een blaasontsteking een aanval uitlokt. Snelle behandeling met antibiotica bij een blaasontsteking is dus van belang.

• Rondom blaasproblematiek in het algemeen bestaan diverse behandelingen, zoals met botox.
• Seksuele problemen Seksuele problemen komen heel vaak voor bij MS.
• Ze kunnen het directe gevolg zijn van MS, maar ook indirect door bijvoorbeeld spasme of vermoeidheid.
• Bij mannen komen seksuele problemen meestal voor in de vorm van erectiestoornissen, stoornissen in de zaadlozing of het krijgen van een orgasme en in het minder zin in seks hebben.

Bij vrouwen meestal in de vorm van minder zin, moeilijk krijgen van een orgasme en minder vochtig worden van de vagina. Door de aantasting van het zenuwstelsel bij MS kunnen veranderingen ontstaan in de erogene zones van het lichaam. Lichaamsdelen kunnen ongevoelig worden, of soms bij een lichte aanraking al pijnlijk zijn.

Behalve verstoring van de lichamelijke waarneming van seksuele prikkels, kunnen ook de seksuele gevoelens in het algemeen verminderen bij mensen met MS. Problemen bij seksualiteit zijn voor iedereen weer anders, dus ook de wijze waarop ermee wordt omgegaan. Gesprekken met een gespecialiseerde psycholoog of seksuoloog halen de klachten niet weg, maar leiden meestal wel tot verbetering van wederzijds begrip en dus van de relatie.

Onduidelijke spraak (dysartrie) Spraakproblemen komen voor bij ongeveer de helft van de mensen met MS. De eerste signalen kunnen zijn dat je merkt dat het spreken moeizamer verloopt in rumoerige ruimtes of tijdens een telefoongesprek. Door de MS kan steeds minder controle zijn over de mond- en keelspieren, die slapper of stijver worden, maar ook door een veranderend gevoel in de mond en tong.

De uitspraak kan daardoor onnauwkeuriger worden. Ook kan de spraak klinken alsof er met een “dubbele tong” gesproken wordt en kan de stem hees en geknepen klinken. De aansturing van de ademhalingsspieren kunnen zijn aangedaan, waardoor er minder krachtig in- en uitgeademd kan worden en er niet veel woorden op één uitademing gezegd kunnen worden.

Praten kan erg vermoeiend worden. Dit soort spraakproblemen wordt dysartrie genoemd. Door spraakproblemen ben je minder goed te verstaan, wat voor zowel jezelf als je omgeving frustrerend kan zijn. Daarbij heeft vermoeidheid een negatief effect op de verstaanbaarheid.

Een logopedist(e) kan in een vroeg stadium ondersteuning bieden om de problemen in kaart te brengen en eventueel een behandeling te starten en/of advies te geven. Slikproblemen Bij MS komen geregeld problemen voor met eten of drinken. Kauwen en slikken is niet altijd meer vanzelfsprekend. Er zijn tal van spieren betrokken bij het slikken, die erg goed moeten samenwerken.

Bij MS kan dit veranderen als gevolg van bijvoorbeeld spierzwakte of verminderde coördinatie van de spieren. Bij het verslikken komt er eten of drinken in de luchtpijp terecht, in plaats van in de slokdarm. Een normale reactie is hoesten. Vocht of voedsel kan door de krachtige luchtstroom weer uit de luchtpijp worden verwijderd.

• Maar soms verdwijnt de hoestreflex door MS: dan verslik je je zonder dat je moet hoesten.
• Het kan ook zijn dat je steeds minder krachtig kan hoesten om het eten uit de luchtpijp te verwijderen, of dat je tijdens het eten benauwd wordt.
• Bij problemen met eten en/of drinken is het zinvol om de logopedist in te schakelen.

Een logopedist kan de kauw- en slikfunctie in kaart brengen en je een individueel advies geven, bij voorbeeld een dieetaanpassing en/of behandeling geven. Ook zal de logopedist vaak een FEES onderzoek afnemen. Problemen met zien Bij het merendeel van de mensen met MS treden – tijdelijk of soms blijvend – problemen op met het gezichtsvermogen.

1. Lachten zijn bijvoorbeeld wazig zien, dubbelzien, behoefte hebben aan licht, lichtgevoeligheid, lichtflitsen zien, kleuren worden donkerder of vervagen en/of tijdelijke vermindering van het gezichtsvermogen door inspanning of warmte.
2. Vaak is een visuele klacht één van de eerste symptomen van MS.
3. Omdat klachten onzichtbaar zijn en moeilijk te benoemen, kan er minder aandacht zijn voor deze problemen.

Problemen met het zien kunnen het gevolg zijn van een ontsteking van de oogzenuw. De helft van de patiënten met MS krijgt te maken met een oogzenuwontsteking, neuritis optica. De bijbehorende klachten zijn een vlek in het beeld van het getroffen oog of een algeheel wazig zien van dit oog.

1. Verder is het bewegen met het oog vaak pijnlijk.
2. Andere klachten, zoals dubbelzien, worden veroorzaakt doordat de coördinatie van de oogspieren is verstoord.
3. Door het ongecoördineerd aanspannen van de oogspieren, worden de ogen niet meer automatisch goed gericht en ontstaat een dubbel beeld.
4. Ook kan het niet gecoördineerd bewegen ervoor zorgen dat de ogen niet goed stil blijven staan, waardoor het beeld dat je ziet, beweegt.

De oorzaak van dubbelzien bij mensen met MS ligt meestal in de hersenstam. Soms is er een toename van de klachten bij ernstige vermoeidheid, ziekte of warmte. Vermoeidheid Voor veel mensen met MS is vermoeidheid één van de meest hinderlijke symptomen. In vergelijking met andere chronische ziekten komt ernstige vermoeidheid zelfs het meeste voor bij mensen met MS*.

• Vermoeidheid bij MS treedt sneller op dan normaal, voelt heftiger aan en duurt langer.
• Net als andere MS-klachten kan de vermoeidheid wisselend zijn.
• Perioden van vermoeidheid worden afgewisseld door perioden met meer energie.
• Bij sommige mensen met MS is de vermoeidheid chronisch aanwezig.
• Een ander kenmerk van vermoeidheid door MS is dat warmte de klachten kan verergeren.

De vermoeidheid heeft impact op het vermogen om te werken en mee te doen aan sociale activiteiten, wat weer een grote invloed heeft op de kwaliteit van leven. Vermoeidheid is onzichtbaar, net als vele andere symptomen van MS. Hierdoor is het voor de omgeving soms lastig om begrip te hebben.

Ook het wisselende karakter van de vermoeidheidsklachten zorgt vaak voor onbegrip. Om meer begrip en steun van je omgeving te krijgen, is het belangrijk om vermoeidheidsklachten bespreekbaar te maken. Helaas is er nog geen medicijn of behandeling die alle vermoeidheid kan wegnemen. De klachten en de vervelende gevolgen kun je wel verminderen door aanpassingen in je levensstijl en meer inzicht in het ontstaan van de vermoeidheid.

Een revalidatiearts of psycholoog kan je hierbij helpen, vaak met hele concrete tips, afgestemd op de specifieke situatie. In het algemeen is het verstandig om te zorgen voor een goede nachtrust, een vast dagritme en afwisseling van activiteiten. Professionals adviseren MS-patiënten om zo actief mogelijk te blijven, zonder voortdurend over je grenzen te gaan.

*Stichting MS Research zet zich samen met andere gezondheidsfondsen in voor meer aandacht en onderzoek naar de oorzaken en behandeling van vermoeidheid. Lees hier meer over de kennissynthese vermoeidheid bij chronische ziekten, Cognitieve problemen Traditioneel wordt MS met name in verband gebracht met lichamelijke beperkingen, zoals problemen met lopen.

Maar door de veranderingen die optreden in de hersenen kan ook het denkvermogen (cognitie) veranderen. Met cognitie bedoelen we functies zoals het geheugen, de concentratie en de aandacht. Tijdens dagelijkse bezigheden, zoals het werk, een studie of het gezinsleven, wordt een beroep gedaan op onze cognitieve vaardigheden.

Welke pijn voel je bij MS?

Pijn – Pijn aan je gezicht of ogen: als de zenuwbaan beschadigt raakt, kun je pijn voelen. Ook kun je een branderig, prikkelend gevoel in je armen en benen hebben. ‘s Nachts of als het warm is, kan je pijn verergeren. Pijn kan ook komen door spierstijfheid, een verkeerde houding, te weinig beweging of verstopping. Advies: bel je arts. Krijg je pijn in je gezicht bij een bepaalde handeling? Probeer deze activiteit voortaan niet meer te doen. Misschien kan iemand in je omgeving je helpen. >>lees ook ons artikel over gevoelsstoornissen en pijn

Hoe ik erachter kwam dat ik MS had?

Hoe wordt MS vastgesteld? – Omdat sommige MS-klachten bij de ene persoon wel voorkomen en bij de andere weer niet én diverse klachten bovendien ook bij andere aandoeningen kunnen optreden, duurt het soms lang voordat een arts aan MS denkt. Een neuroloog kan de diagnose MS dan ook pas stellen na het uitsluiten van andere aandoeningen.

Zo kan bijvoorbeeld dubbelzien een van de eerste symptomen van MS zijn. Echter, de meeste mensen die dubbel zien, hebben geen MS. Andere (meer voorkomende) aandoeningen kunnen namelijk ook dit visuele probleem veroorzaken. Er bestaat geen specifieke diagnostische test voor MS. De diagnose MS wordt daarom gebaseerd op een combinatie van klinisch onderzoek (symptomen en lichamelijk onderzoek), beeldvorming (MRI) en/of laboratoriumonderzoek (ruggenprik en/of bloedtest).

Gelukkig kan de diagnose MS nu sneller en makkelijker dan vroeger en bovendien met zekerheid worden vastgesteld. Dit laatste dankzij een internationale standaard: de McDonald criteria, Deze criteria zijn opgesteld dankzij grote internationale studies en worden regelmatig aangepast op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten.

Hoe kwam je erachter dat het MS is?

Eerste klachten – Soms wijzen kleine dingen op MS. Denk bijvoorbeeld aan prikkelingen in je hand. Maar deze kunnen ook ontstaan door een andere aandoening: een beklemde zenuw in je pols. Om meer te weten, moet een arts je hersenen en ruggenmerg bestuderen.

Wat is een lichte vorm van MS?

Milde of benigne MS – Bij de milde of benigne vorm van MS zit er veel tijd tussen de aanvallen, soms wel meer dan tien jaar. Ook is het mogelijk dat je maar één aanval krijgt. Je afweersysteem valt de eigen zenuwcellen nauwelijks aan. Hierdoor blijven ze onbeschadigd. Van iedereen met MS heeft ongeveer tien procent deze milde vorm van MS – vaak vrouwen jonger dan veertig jaar.

Waar tintelingen MS?

Wat zijn de symptomen van MS? – Niet iedere MS-patiënt krijgt met dezelfde klachten te maken. Welke klachten en symptomen u krijgt, hangt af van welke zenuwen zijn aangetast. Is uw oogzenuw aangedaan? Dan zult u problemen met uw zicht krijgen. Maar als bepaalde gedeeltes in uw hersenstam beschadigd zijn, dan kunt u bijvoorbeeld evenwichtsproblemen krijgen.

• Oogklachten. U ziet minder goed met één of twee ogen; er zit een donkere waas voor uw ogen. Ook kunt u last krijgen van dubbelzien.
• Vermoeidheid. Niet zo maar een beetje moe, maar echt doodop. Bij MS duurt de vermoeidheid langer dan bij gezonde mensen.
• Problemen met horen. U kunt doof worden, maar dit komt niet vaak voor. Als u al lange tijd MS heeft, kan het zijn dat u hoge tonen niet meer hoort.
• Krachtverlies. U heeft dat vooral in uw benen. Het begint met een moe gevoel in uw heupen of zware benen. Daardoor heeft u moeite om lange tijd te staan. Ook kunt u last krijgen van een ‘sleepvoet’. U kunt uw voet niet meer optillen, waardoor u met uw voet sleept en dus gemakkelijk struikelt over kleine oneffenheden.
• Stijve spieren en krampen. Bij spierstijfheid zijn uw spieren zo strak aangespannen dat bewegen moeilijk of zelfs pijnlijk is. Ook kan het zijn dat u geen controle meer heeft over uw spieren. U maakt dan heftige, onwillekeurige bewegingen. U schopt bijvoorbeeld met uw been of strekt uw arm, terwijl u dat helemaal niet van plan was.
• Plasproblemen. U kunt moeilijk uw urine ophouden. Zodra u voelt dat u moet plassen, moet u direct naar de wc anders gaat het mis. Bij MS heeft u ook eerder kans op een blaasontsteking.
• Stoelgangproblemen. U heeft diarree of juist last van verstoppingen.
• Slikproblemen. Vaak zijn mensen met MS zich hier helemaal niet van bewust, vooral in het begin niet. De aandacht gaat vooral uit naar andere klachten. Enkele voorbeelden van slikproblemen zijn:
  • Problemen met kauwen.
  • Voedsel dat in de keelholte blijft hangen.
  • Kwijlen.
  • Verslikken.
• Stuurloosheid. U heeft moeite met praten (langzamer, met horten en stoten) en lopen (wijdbeens, geen evenwicht). U praat bijvoorbeeld langzamer of met horten en stoten.
• Gevoelsstoornissen. Vaak begint het met tintelingen in uw ledematen. Later krijgt u ook last van koude handen en/of voeten, een brandend gevoel en een doof gevoel. Vooral dit laatste is vervelend en soms zelfs gevaarlijk. U voelt bijvoorbeeld niks als u een hete pan aanraakt. U loopt daardoor gemakkelijker ernstige brandwonden op.
• Seksuele problemen. Door de lichamelijke problemen geeft de seks niet meer zo’n fijn gevoel als vroeger. Daarbij kunnen mannen moeilijker een erectie krijgen en vrouwen een droge vagina.
• Pijn, Dit is het meest voorkomende en vaak ook het eerste symptoom. De pijn kan ‘s nachts of bij warmte erger worden.
• Geheugenproblemen. U kunt minder goed dingen onthouden. Vooral gebeurtenissen die recent hebben plaats gevonden. Verhalen uit het verleden kunt u zich nog prima herinneren. Ook neemt de snelheid van denken af en kunt u moeite hebben om u te concentreren.
• Psychosociale problemen. MS heeft een grote invloed op uw leven. U kunt bepaalde dingen niet meer doen, hoe graag u het ook zou willen. Denk bijvoorbeeld aan werken of meerdere daagjes achter elkaar uit. U zult altijd rekening moeten houden met uw ziekte. Dat is zwaar en het vergt tijd om uw ziekte te accepteren. Belangrijk is om over uw gevoelens te praten.

Heb je met MS altijd pijn?

Gelukkig wordt nu erkend dat mensen met MS vaak, zowel kortdurend als aanhoudend, pijn ervaren. De medische wetenschap neemt aan, dat minstens 55 procent van de mensen met MS – in bepaalde mate en in bepaalde omstandigheden – pijn heeft. Zo’n 15 procent van de mensen met MS heeft zelfs voortdurend pijn.

Heb ik fibromyalgie of MS?

Wat is het verschil tussen fibromyalgie en MS? – MS is een autoimmuunziekte: het afweersysteem valt het eigen lichaam aan en breekt het af. Dit is bij fibromyalgie absoluut niet aan de orde. Hoewel de oorzaak onbekend is, gaat het bij wekedelenreuma ‘slechts’ om chronische pijn in het lichaam, naast andere symptomen.

Hoe snel ga je achteruit met MS?

Soms verdwijnen je klachten niet helemaal. Dit betekent dat je langzaam achteruit gaat. Na verloop van tijd kan deze fase overgaan in de tweede. Maar niet iedereen gaat naar de tweede fase – ongeveer één op de drie blijft in de eerste fase.

Kun je MS krijgen door stress?

MS en stress – Stress kan een trigger voor MS zijn. Ontstekingen, waar MS mee gepaard gaat, zijn immers onderdeel van een stressreactie. Daarnaast heeft stress invloed op het immuunsysteem. Los van MS kun je door stress ook andere gezondheidsklachten ervaren.

Wat kan MS verergeren?

Wat is een schub? – Van een schub spreek je wanneer er nieuwe MS-klachten ontstaan en/of bestaande klachten sterk toenemen en deze langer dan 24 uur aanhouden. Klachten die vaak voorkomen bij een schub zijn: verminderd gezichtsvermogen, vermoeidheid, gevoelsstoornissen, minder kracht in armen of benen, stuurloosheid, blaasproblemen of moeite met praten.

Klachten van een schub herstellen meestal vanzelf weer. Hoe snel iemand herstelt, varieert van dagen tot weken en soms zelfs maanden. Soms is de behandeling van een schub wenselijk. Bestaande klachten kunnen ook plotseling verergeren door koorts, een infectie of heftige warmte. In dit geval zijn de klachten tijdelijk en verdwijnen binnen een paar uur tot paar dagen.

Men spreekt dan van een pseudoschub.

Wat lijkt op MS ziekte?

Andere ziekten die sterk op MS lijken Niet alle MS-achtige klachten of afwijkingen op de scan zijn het gevolg van de diagnose MS. Er zijn andere auto-immuunziekten die sterk op MS kunnen lijken.

De ziekte van Devic (neuro-myelitis optica spectrum disorder) geeft ernstige ruggenmerg en oogontstekingen. MOG gerelateerde ziekte geeft ook MS-symptomen en oogzenuwontstekingen. Sarcoïdose is een auto-immuunziekte die naast longsymptomen ook sterk kan lijken op MS qua afwijkingen op de scan en klachten. Vitaminegebrek, zoals een ernstig B12 te kort kan MS-achtige klachten veroorzaken. Daarnaast zijn er zijn verschillende infectieziekten die ook ruggenmergontstekingen kunnen veroorzaken, onder andere de ziekte van Lyme. Reumatische ziekten kennen ook soms neurologische complicaties en kunnen sterk lijken op MS. Herkenning van deze vaak zeldzame ziekten is van belang en de behandeling kan wezenlijk anders zijn dan de medicatie die voor MS wordt voorgeschreven.Dankzij een goede samenwerking met de reumatologie, ervaring van het team, maar ook de beschikbaarheid van de juiste radiologische technieken (zoals bijvoorbeeld een PET-scan) in het Maasstad Ziekenhuis zijn wij in staat om de goede diagnose te stellen.

: Andere ziekten die sterk op MS lijken

Is MS te zien in je bloed?

MS kan niet door een simpele test (bijvoorbeeld een bloedtest) worden vastgesteld. De diagnose kan alleen worden gesteld aan de hand van een combinatie van uw klachten, neurologisch onderzoek en aanvullend onderzoek. Daarom zal de arts u zorgvuldig vragen wat uw klachten zijn en u uitgebreid onderzoeken.

Hoe lopen mensen met MS?

Symptomen typeren een ziekte – Welke klachten mensen met MS ervaren, is afhankelijk van de plaats in het centrale zenuwstelsel waar de beschadigingen ontstaan. Aard, ernst en hoeveelheid van de klachten verschillen sterk van persoon tot persoon. Met name vermoeidheid, cognitieve problemen, mobiliteit, pijn en depressie hebben een grote impact op het dagelijks leven, zo blijkt uit een grootschalig onderzoek 1 onder mensen met MS. Problemen met lopen en bewegen Moeite met bewegen en lopen is een veelvoorkomend symptoom bij MS. Als het hersengebied dat bewegingen aanstuurt door MS beschadigd raakt, heeft dit grote gevolgen voor je motoriek. Het bewegen van de benen, maar ook van armen, kan verslechteren.

1. Dit kan komen door (een combinatie van) het afnemen van de kracht, ontstaan van spasticiteit, coördinatiestoornissen en/of evenwichtsproblemen.
2. Problemen met lopen en bewegen zijn van grote invloed op het uitvoeren van dagelijkse activiteiten.
3. Professionals adviseren om binnen je eigen fysieke mogelijkheden een goede lichamelijke conditie na te streven.

Een goede conditie heeft namelijk een positief effect op je motoriek, maar ook op je algemene gezondheid. Belangrijk is te weten waar de specifieke klachten daadwerkelijk vandaan komen. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een persoonlijk advies en behandeling op maat.

• Problemen met de coördinatie (balans) Het merendeel van de mensen met MS ervaart problemen met evenwicht en coördinatie.
• Als je evenwicht en coördinatie verstoord zijn, raak je sneller uit balans, het lopen gaat minder vloeiend, soms meer wijdbeens en je hebt meer risico op vallen.
• Ook kan het lastig zijn om te zitten zonder steun.

Coördinatieproblemen kunnen zich ook uiten in problemen met het aansturen van armen en handen. Coördinatieproblemen van de handen en de benen zijn vaak zeer hinderlijk, vooral omdat ze vaak gepaard gaan met een tremor (beven). Het vloeiend uitvoeren van een beweging wordt lastig.

1. Allerlei dagelijkse handelingen zoals bijvoorbeeld het aankleden, de zelfzorg, de huishouding doen, of het oppakken en naar de mond brengen van een kopje gaan moeilijker en kosten meer energie.
2. Persoonlijk advies kan een groot verschil maken.
3. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een behandeling op maat.

Krachtsverlies van een of meer ledematen Eén van de meest voorkomende symptomen bij MS is afnemende spierkracht. De klachten ontstaan meestal geleidelijk, veelal eerst aan de benen en in een later stadium mogelijk ook aan de armen. De klachten kunnen samengaan met spasticiteit en problemen met evenwicht en coördinatie.

1. Door de verminderde spierkracht beweeg je vaak minder, waardoor je conditie en uithoudingsvermogen verminderen.
2. Om het verlies van functie minimaal te houden, adviseren professionals om goed gedoseerd te oefenen.
3. Dit betekent de spier wel te trainen maar niet te overbelasten.
4. Een ergo- of fysiotherapeut gespecialiseerd in MS kan je helpen om de spieren met minder kracht op de juiste manier te trainen.

Persoonlijk advies kan een groot verschil maken. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een behandeling op maat. Spierkrampen of spasme Spasticiteit is een veel voorkomende klacht bij MS, waarbij spieren voortdurend en onwillekeurig aanspannen.

Bij spasticiteit of spierstijfheid zijn de spieren stijf, omdat ze altijd een beetje aangespannen zijn en moeilijk kunnen ontspannen. Dit kan leiden tot problemen bij het staan, het lopen of het gebruik van de armen en handen. Bij ernstige spasticiteit kan een pijnlijk gevoel in de spieren optreden. Een spasme hoeft niet altijd behandeld te worden.

Door spasticiteit ontstaat spierspanning en dit kan ook de doorbloeding bevorderen of juist functiebehoud geven. Wanneer je last hebt van de spasticiteit, zijn er meerdere behandelmogelijkheden om de hinder te verminderen of weg te nemen, zoals een Baclofenpomp,

1. Persoonlijk advies kan een groot verschil maken.
2. Een Multi Disciplinaire Screening geeft meer inzicht in de individuele situatie en kan als basis dienen voor een behandeling op maat.
3. Gevoelsstoornissen Gevoelsstoornissen behoren ook vaak tot de symptomen die als eerste optreden.
4. Gevoelsstoornissen kunnen zich uiten als een dof gevoel (‘alsof je op watten loopt’) tot gevoelloosheid.

Door MS kan het gevoel in verschillende delen van je lichaam verminderen of veranderen, zoals bijvoorbeeld tintelingen of een brandend gevoel. Een bekend voorbeeld zijn aangezichtspijnen (trigeminusneuralgie) waarbij mensen heftige pijnscheuten voelen in het gezicht.

Bij pijnlijke gevoelsstoornissen kunnen medicijnen helpen. Voor niet-pijnlijke gevoelsstoornissen is behandeling meestal niet zinvol. Blaasproblemen Veel mensen met MS krijgen gedurende hun ziekte te maken met blaas- en plasproblemen. Deze problemen vergroten het risico op blaasontsteking en kunnen de kwaliteit van leven verminderen.

Het is daarom raadzaam om blaas- en plasproblemen te bespreken met een MS-verpleegkundige, neuroloog of uroloog. Een behandeling van de blaasproblemen kan klachten verlichten en complicaties voorkomen. In het begin van de ziekte ervaart slechts een klein deel van de mensen met MS blaasklachten, maar na tien jaar heeft het merendeel klachten.

Meestal gaat het om een overactieve blaas (urge-incontinentie en urgency/frequency syndroom). Mensen met een overactieve blaas moeten vaak naar toilet en hebben ook last van ongewild urineverlies. Bij een klein gedeelte van de mensen met blaasproblemen is de blaas juist niet genoeg actief. Zij hebben het probleem dat de urinestroom langzaam op gang komt en dat na het plassen urine in de blaas achterblijft (retentie).

Blaasproblemen zijn erg vervelend en geven veel ongemakken. Blaasproblemen worden vaak ontkend of gebagatelliseerd. Je gaat minder makkelijk ergens naar toe als je vaak naar het toilet moet. Bij een overactieve blaas moet iemand niet alleen overdag vaak naar het toilet, maar ook ‘s nachts.

• Mensen met MS voelen zich al vaak vermoeid door hun ziekte.
• Daar komt dan nog een slechte nachtrust bij.
• Directe behandeling van een blaasontsteking is van groot belang, omdat infectie van de blaas het afweersysteem stimuleert en de mogelijkheid bestaat dat ook averechtse reacties worden aangewakkerd.

Met andere woorden: een blaasontsteking kan de MS extra op doen flakkeren, waardoor weer allerlei nieuwe klachten kunnen ontstaan. Het komt ook wel voor dat een blaasontsteking een aanval uitlokt. Snelle behandeling met antibiotica bij een blaasontsteking is dus van belang.

• Rondom blaasproblematiek in het algemeen bestaan diverse behandelingen, zoals met botox.
• Seksuele problemen Seksuele problemen komen heel vaak voor bij MS.
• Ze kunnen het directe gevolg zijn van MS, maar ook indirect door bijvoorbeeld spasme of vermoeidheid.
• Bij mannen komen seksuele problemen meestal voor in de vorm van erectiestoornissen, stoornissen in de zaadlozing of het krijgen van een orgasme en in het minder zin in seks hebben.

Bij vrouwen meestal in de vorm van minder zin, moeilijk krijgen van een orgasme en minder vochtig worden van de vagina. Door de aantasting van het zenuwstelsel bij MS kunnen veranderingen ontstaan in de erogene zones van het lichaam. Lichaamsdelen kunnen ongevoelig worden, of soms bij een lichte aanraking al pijnlijk zijn.

1. Behalve verstoring van de lichamelijke waarneming van seksuele prikkels, kunnen ook de seksuele gevoelens in het algemeen verminderen bij mensen met MS.
2. Problemen bij seksualiteit zijn voor iedereen weer anders, dus ook de wijze waarop ermee wordt omgegaan.
3. Gesprekken met een gespecialiseerde psycholoog of seksuoloog halen de klachten niet weg, maar leiden meestal wel tot verbetering van wederzijds begrip en dus van de relatie.

Onduidelijke spraak (dysartrie) Spraakproblemen komen voor bij ongeveer de helft van de mensen met MS. De eerste signalen kunnen zijn dat je merkt dat het spreken moeizamer verloopt in rumoerige ruimtes of tijdens een telefoongesprek. Door de MS kan steeds minder controle zijn over de mond- en keelspieren, die slapper of stijver worden, maar ook door een veranderend gevoel in de mond en tong.

• De uitspraak kan daardoor onnauwkeuriger worden.
• Ook kan de spraak klinken alsof er met een “dubbele tong” gesproken wordt en kan de stem hees en geknepen klinken.
• De aansturing van de ademhalingsspieren kunnen zijn aangedaan, waardoor er minder krachtig in- en uitgeademd kan worden en er niet veel woorden op één uitademing gezegd kunnen worden.

Praten kan erg vermoeiend worden. Dit soort spraakproblemen wordt dysartrie genoemd. Door spraakproblemen ben je minder goed te verstaan, wat voor zowel jezelf als je omgeving frustrerend kan zijn. Daarbij heeft vermoeidheid een negatief effect op de verstaanbaarheid.

• Een logopedist(e) kan in een vroeg stadium ondersteuning bieden om de problemen in kaart te brengen en eventueel een behandeling te starten en/of advies te geven.
• Slikproblemen Bij MS komen geregeld problemen voor met eten of drinken.
• Auwen en slikken is niet altijd meer vanzelfsprekend.
• Er zijn tal van spieren betrokken bij het slikken, die erg goed moeten samenwerken.

Bij MS kan dit veranderen als gevolg van bijvoorbeeld spierzwakte of verminderde coördinatie van de spieren. Bij het verslikken komt er eten of drinken in de luchtpijp terecht, in plaats van in de slokdarm. Een normale reactie is hoesten. Vocht of voedsel kan door de krachtige luchtstroom weer uit de luchtpijp worden verwijderd.

1. Maar soms verdwijnt de hoestreflex door MS: dan verslik je je zonder dat je moet hoesten.
2. Het kan ook zijn dat je steeds minder krachtig kan hoesten om het eten uit de luchtpijp te verwijderen, of dat je tijdens het eten benauwd wordt.
3. Bij problemen met eten en/of drinken is het zinvol om de logopedist in te schakelen.

Een logopedist kan de kauw- en slikfunctie in kaart brengen en je een individueel advies geven, bij voorbeeld een dieetaanpassing en/of behandeling geven. Ook zal de logopedist vaak een FEES onderzoek afnemen. Problemen met zien Bij het merendeel van de mensen met MS treden – tijdelijk of soms blijvend – problemen op met het gezichtsvermogen.

Klachten zijn bijvoorbeeld wazig zien, dubbelzien, behoefte hebben aan licht, lichtgevoeligheid, lichtflitsen zien, kleuren worden donkerder of vervagen en/of tijdelijke vermindering van het gezichtsvermogen door inspanning of warmte. Vaak is een visuele klacht één van de eerste symptomen van MS. Omdat klachten onzichtbaar zijn en moeilijk te benoemen, kan er minder aandacht zijn voor deze problemen.

Problemen met het zien kunnen het gevolg zijn van een ontsteking van de oogzenuw. De helft van de patiënten met MS krijgt te maken met een oogzenuwontsteking, neuritis optica. De bijbehorende klachten zijn een vlek in het beeld van het getroffen oog of een algeheel wazig zien van dit oog.

1. Verder is het bewegen met het oog vaak pijnlijk.
2. Andere klachten, zoals dubbelzien, worden veroorzaakt doordat de coördinatie van de oogspieren is verstoord.
3. Door het ongecoördineerd aanspannen van de oogspieren, worden de ogen niet meer automatisch goed gericht en ontstaat een dubbel beeld.
4. Ook kan het niet gecoördineerd bewegen ervoor zorgen dat de ogen niet goed stil blijven staan, waardoor het beeld dat je ziet, beweegt.

De oorzaak van dubbelzien bij mensen met MS ligt meestal in de hersenstam. Soms is er een toename van de klachten bij ernstige vermoeidheid, ziekte of warmte. Vermoeidheid Voor veel mensen met MS is vermoeidheid één van de meest hinderlijke symptomen. In vergelijking met andere chronische ziekten komt ernstige vermoeidheid zelfs het meeste voor bij mensen met MS*.

Vermoeidheid bij MS treedt sneller op dan normaal, voelt heftiger aan en duurt langer. Net als andere MS-klachten kan de vermoeidheid wisselend zijn. Perioden van vermoeidheid worden afgewisseld door perioden met meer energie. Bij sommige mensen met MS is de vermoeidheid chronisch aanwezig. Een ander kenmerk van vermoeidheid door MS is dat warmte de klachten kan verergeren.

De vermoeidheid heeft impact op het vermogen om te werken en mee te doen aan sociale activiteiten, wat weer een grote invloed heeft op de kwaliteit van leven. Vermoeidheid is onzichtbaar, net als vele andere symptomen van MS. Hierdoor is het voor de omgeving soms lastig om begrip te hebben.

Ook het wisselende karakter van de vermoeidheidsklachten zorgt vaak voor onbegrip. Om meer begrip en steun van je omgeving te krijgen, is het belangrijk om vermoeidheidsklachten bespreekbaar te maken. Helaas is er nog geen medicijn of behandeling die alle vermoeidheid kan wegnemen. De klachten en de vervelende gevolgen kun je wel verminderen door aanpassingen in je levensstijl en meer inzicht in het ontstaan van de vermoeidheid.

Een revalidatiearts of psycholoog kan je hierbij helpen, vaak met hele concrete tips, afgestemd op de specifieke situatie. In het algemeen is het verstandig om te zorgen voor een goede nachtrust, een vast dagritme en afwisseling van activiteiten. Professionals adviseren MS-patiënten om zo actief mogelijk te blijven, zonder voortdurend over je grenzen te gaan.

Stichting MS Research zet zich samen met andere gezondheidsfondsen in voor meer aandacht en onderzoek naar de oorzaken en behandeling van vermoeidheid. Lees hier meer over de kennissynthese vermoeidheid bij chronische ziekten, Cognitieve problemen Traditioneel wordt MS met name in verband gebracht met lichamelijke beperkingen, zoals problemen met lopen.

Maar door de veranderingen die optreden in de hersenen kan ook het denkvermogen (cognitie) veranderen. Met cognitie bedoelen we functies zoals het geheugen, de concentratie en de aandacht. Tijdens dagelijkse bezigheden, zoals het werk, een studie of het gezinsleven, wordt een beroep gedaan op onze cognitieve vaardigheden.

Wat is een schub aanval?

Wat is een schub – Prof. dr. Leo Visser: ‘Om begrijpelijk te maken wat een pseudoschub is, is het goed om eerst te weten wat een schub is. Een schub wordt ook wel een relapse, terugval, aanval of opflakkering genoemd. Dit is een achteruitgang van MS waarbij zich vanuit een stabiele situatie plotseling nieuwe neurologische verschijnselen voordoen, zoals problemen met zicht, krachtverlies in armen en benen, coördinatieproblemen en/of gevoelsvermindering.

Kan je MS zien op een CT scan?

CT-scan – Een CT-apparaat maakt röntgenopnamen. Net als bij een MRI lig je in een tunnel waar vanuit verschillende richtingen opnamen worden gemaakt. Met behulp van een computer worden daarna beelden samengesteld waarop de grotere afwijkingen te zien zijn.

Hoe begint als?

Toenemende beperkingen – Bij ALS sterven de motorische zenuwcellen in het ruggenmerg, de hersenstam en de hersenen langzaam af. Dit zijn de zenuwcellen die de spieren in het lichaam aansturen. Omdat de zenuwcellen steeds minder signalen door kunnen geven aan de spieren leidt de ziekte tot toenemende spierzwakte.

Wat is een lichte vorm van MS?

Milde of benigne MS – Bij de milde of benigne vorm van MS zit er veel tijd tussen de aanvallen, soms wel meer dan tien jaar. Ook is het mogelijk dat je maar één aanval krijgt. Je afweersysteem valt de eigen zenuwcellen nauwelijks aan. Hierdoor blijven ze onbeschadigd. Van iedereen met MS heeft ongeveer tien procent deze milde vorm van MS – vaak vrouwen jonger dan veertig jaar.

Waar tintelingen MS?

Wat zijn de symptomen van MS? – Niet iedere MS-patiënt krijgt met dezelfde klachten te maken. Welke klachten en symptomen u krijgt, hangt af van welke zenuwen zijn aangetast. Is uw oogzenuw aangedaan? Dan zult u problemen met uw zicht krijgen. Maar als bepaalde gedeeltes in uw hersenstam beschadigd zijn, dan kunt u bijvoorbeeld evenwichtsproblemen krijgen.

• Oogklachten. U ziet minder goed met één of twee ogen; er zit een donkere waas voor uw ogen. Ook kunt u last krijgen van dubbelzien.
• Vermoeidheid. Niet zo maar een beetje moe, maar echt doodop. Bij MS duurt de vermoeidheid langer dan bij gezonde mensen.
• Problemen met horen. U kunt doof worden, maar dit komt niet vaak voor. Als u al lange tijd MS heeft, kan het zijn dat u hoge tonen niet meer hoort.
• Krachtverlies. U heeft dat vooral in uw benen. Het begint met een moe gevoel in uw heupen of zware benen. Daardoor heeft u moeite om lange tijd te staan. Ook kunt u last krijgen van een ‘sleepvoet’. U kunt uw voet niet meer optillen, waardoor u met uw voet sleept en dus gemakkelijk struikelt over kleine oneffenheden.
• Stijve spieren en krampen. Bij spierstijfheid zijn uw spieren zo strak aangespannen dat bewegen moeilijk of zelfs pijnlijk is. Ook kan het zijn dat u geen controle meer heeft over uw spieren. U maakt dan heftige, onwillekeurige bewegingen. U schopt bijvoorbeeld met uw been of strekt uw arm, terwijl u dat helemaal niet van plan was.
• Plasproblemen. U kunt moeilijk uw urine ophouden. Zodra u voelt dat u moet plassen, moet u direct naar de wc anders gaat het mis. Bij MS heeft u ook eerder kans op een blaasontsteking.
• Stoelgangproblemen. U heeft diarree of juist last van verstoppingen.
• Slikproblemen. Vaak zijn mensen met MS zich hier helemaal niet van bewust, vooral in het begin niet. De aandacht gaat vooral uit naar andere klachten. Enkele voorbeelden van slikproblemen zijn:
  • Problemen met kauwen.
  • Voedsel dat in de keelholte blijft hangen.
  • Kwijlen.
  • Verslikken.
• Stuurloosheid. U heeft moeite met praten (langzamer, met horten en stoten) en lopen (wijdbeens, geen evenwicht). U praat bijvoorbeeld langzamer of met horten en stoten.
• Gevoelsstoornissen. Vaak begint het met tintelingen in uw ledematen. Later krijgt u ook last van koude handen en/of voeten, een brandend gevoel en een doof gevoel. Vooral dit laatste is vervelend en soms zelfs gevaarlijk. U voelt bijvoorbeeld niks als u een hete pan aanraakt. U loopt daardoor gemakkelijker ernstige brandwonden op.
• Seksuele problemen. Door de lichamelijke problemen geeft de seks niet meer zo’n fijn gevoel als vroeger. Daarbij kunnen mannen moeilijker een erectie krijgen en vrouwen een droge vagina.
• Pijn, Dit is het meest voorkomende en vaak ook het eerste symptoom. De pijn kan ‘s nachts of bij warmte erger worden.
• Geheugenproblemen. U kunt minder goed dingen onthouden. Vooral gebeurtenissen die recent hebben plaats gevonden. Verhalen uit het verleden kunt u zich nog prima herinneren. Ook neemt de snelheid van denken af en kunt u moeite hebben om u te concentreren.
• Psychosociale problemen. MS heeft een grote invloed op uw leven. U kunt bepaalde dingen niet meer doen, hoe graag u het ook zou willen. Denk bijvoorbeeld aan werken of meerdere daagjes achter elkaar uit. U zult altijd rekening moeten houden met uw ziekte. Dat is zwaar en het vergt tijd om uw ziekte te accepteren. Belangrijk is om over uw gevoelens te praten.

Welke aandoeningen lijken op MS?

Andere ziekten die sterk op MS lijken Niet alle MS-achtige klachten of afwijkingen op de scan zijn het gevolg van de diagnose MS. Er zijn andere auto-immuunziekten die sterk op MS kunnen lijken.

De ziekte van Devic (neuro-myelitis optica spectrum disorder) geeft ernstige ruggenmerg en oogontstekingen. MOG gerelateerde ziekte geeft ook MS-symptomen en oogzenuwontstekingen. Sarcoïdose is een auto-immuunziekte die naast longsymptomen ook sterk kan lijken op MS qua afwijkingen op de scan en klachten. Vitaminegebrek, zoals een ernstig B12 te kort kan MS-achtige klachten veroorzaken. Daarnaast zijn er zijn verschillende infectieziekten die ook ruggenmergontstekingen kunnen veroorzaken, onder andere de ziekte van Lyme. Reumatische ziekten kennen ook soms neurologische complicaties en kunnen sterk lijken op MS. Herkenning van deze vaak zeldzame ziekten is van belang en de behandeling kan wezenlijk anders zijn dan de medicatie die voor MS wordt voorgeschreven.Dankzij een goede samenwerking met de reumatologie, ervaring van het team, maar ook de beschikbaarheid van de juiste radiologische technieken (zoals bijvoorbeeld een PET-scan) in het Maasstad Ziekenhuis zijn wij in staat om de goede diagnose te stellen.

: Andere ziekten die sterk op MS lijken

Welke 3 vormen van MS zijn er?

Er zijn verschillende vormen van MS: relapsing remitting MS, secundair progressieve MS en primair progressieve MS.

János Juhász